Nhà văn Nguyễn Thị Như Hiền, Giải thưởng Văn học Kim Đồng: … khởi nguồn từ những cuốn sách

Sáng ngày 13/6 tại TP.HCM, NXB Kim Đồng đã tổ chức chương trình Tổng kết cuộc vận động sáng tác cho thiếu nhi 2023 - 2025 và trao Giải thưởng Văn học Kim Đồng lần thứ nhất. Bản thảo truyện dài Chuyện ở làng Mênh Mông của Nguyễn Thị Như Hiền đã được trao 1 trong 2 giải Nhì.

Năm 2025 với Nguyễn Thị Như Hiền (sinh 1990) có thể gọi là "song hỷ lâm môn", khi trở thành tân hội viên của Hội Nhà văn TP.HCM và Hội Nhà văn Việt Nam, rồi đoạt giải thưởng Kim Đồng.

* Cái tứ của truyện dài "Chuyện ở làng Mênh Mông" đến với chị như thế nào? Chị mất bao lâu để hoàn thành?

- Tôi thường được mọi người nhận xét là viết nhanh. Với một tác phẩm tôi không tốn quá nhiều thời gian để viết. Nhưng đó là thời gian ngồi xuống viết, còn thực sự ý tưởng, nội dung, cốt truyện tôi đã suy nghĩ trong một thời gian dài. Khi nào cảm xúc thật sự chín muồi tôi mới ngồi xuống viết.

Tôi viết Chuyện ở làng Mênh Mông trong giai đoạn rất đặc biệt, đó là khi vừa sinh con được khoảng 2 tháng. Việc làm mẹ luôn mang lại những rung cảm đặc biệt cho người phụ nữ. Tôi đã viết trong Chuyện ở làng Mênh Mông việc một đứa trẻ chào đời, việc người cha đã khóc khi bế con trên tay, nỗi đau của một đứa con phải rời xa cha của mình…

* Vậy thì khó khăn nhất khi viết tập truyện này là gì?

- Khó khăn lớn nhất khi viết truyện dài này có lẽ là tôi có quá ít thời gian. Bởi con còn quá nhỏ (2 tháng tuổi), nhà lại neo người, nên mỗi ngày khi chồng đi làm về chăm con thì tôi mới có thời gian để ngồi xuống viết, mất khoảng 2 tháng thì hoàn thành truyện dài này.

Đôi khi có cảm xúc nhưng lại bị gián đoạn bởi con quấy khóc. Tuy nhiên, khi nhìn lại quãng thời gian ấy tôi thấy Chuyện ở làng Mênh Mông đặc biệt có ý nghĩa với mình.

* Vì sao tên làng lại là Mênh Mông?

- Đó là một ngôi làng nhỏ xíu. Một ngôi làng hiền lành như vạn ngôi làng khác, có dòng sông, có cánh đồng, có những buổi chiều êm ru… Đặt tên làng là Mênh Mông cũng là dụng ý. Làng nhỏ nhưng cả quãng ấu thơ đẹp đẽ vô biên con người ta đã lặn ngụp trong đó.

Con người ta lớn lên, trưởng thành, rồi đi muôn phương. Nhưng dẫu có đi đâu đi chăng nữa thì cũng sẽ chẳng bao giờ thực sự đi khỏi ngôi làng của mình. Như lời bài hát Mẹ tôi: "tuổi thơ như chiếc gối êm, êm cho tuổi già úp mặt…".

* Trước đây, chị có tập truyện ngắn "Mưa qua Triền Rang". Triền Rang nghĩa là gì? Mênh Mông và Triền Rang và quê nhà Nông Sơn có liên thông gì với nhau không?

- Triền Rang là một ngọn núi nhỏ sau lưng nhà tôi, ở Nông Sơn, Quảng Nam. Quê tôi xứ núi, có hàng vạn những ngọn đồi, những đỉnh núi. Và ngọn núi Triền Rang nhỏ đến nỗi chỉ người làng tôi mới biết. Nhưng Triền Rang là cả ấu thơ của tôi, là nơi tôi đã sinh ra, lớn lên, gắn với những điều đẹp đẽ nhất đời người. Thế nên khi đặt tên truyện đầu tay tôi đã lấy tên là Mưa qua Triền Rang như một sự tri ân với nơi tôi đã sinh ra. Tập truyện này gồm những câu chuyện nhỏ viết về quê hương của mình.

Triền Rang là địa danh cụ thể, Mênh Mông là tên tôi tự nghĩ ra. Nhưng Triền Rang hoặc Mênh Mông cũng là dáng hình của quê hương Quảng Nam, miền đất tôi gắn bó, yêu thương.

Tôi đã bê nguyên xi làng Triền Rang của mình vào Chuyện ở làng Mênh Mông. Những ngôi nhà, cánh đồng, dòng sông đều mang dáng dấp của quê hương. Tôi không giỏi tưởng tượng. Và có lẽ, khi viết về những điều mình gắn bó sẽ chân thực và nhiều cảm xúc hơn.

* Quảng Nam - Đà Nẵng lại về một nhà như trước ngày tách tỉnh 6/11/1996. Là người con của miền trung du Nông Sơn, tạm gọi là ở hơi xa thị thành, gắn chặt với Quảng Nam, giờ sắp có tên TP Đà Nẵng, cảm xúc của chị thế nào?

- Cho dù tên gọi là gì đi chăng nữa thì nhà tôi vẫn ở đó, ba má và những điều tôi thương mến suốt cả cuộc đời này vẫn y nguyên chỗ đó. Tôi nghĩ tên gọi chỉ là cơ học. Những thứ thuộc về tinh thần, văn hóa, tâm thức sẽ như cội rễ bám chặt vào trái tim, vào khối óc và sẽ không mất đi bao giờ.

* Thử lùi lại quá khứ một chút, vì sao bạn muốn trở thành nhà văn và chọn văn chương làm sự nghiệp?

- Tôi sinh ra và lớn lên ở Nông Sơn - một vùng quê rất khó khăn của tỉnh Quảng Nam (nay là TP Đà Nẵng). Hồi nhỏ tôi rất mê đọc sách, nhưng hồi đó ở quê không có một tiệm sách nào cả. Thật may, hồi cấp 2 tôi biết đến chương trình Văn nghệ thiếu nhi của Đài Tiếng nói Việt Nam. Cuối mỗi chương trình, sẽ dành 5 phút để đọc truyện. Với 5 phút ngắn ngủi mỗi ngày, tôi đã nghe những cuốn sách thiếu nhi nổi tiếng khắp thế giới. Trong đó có Tuổi thơ dữ dội của Phùng Quán, Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ của Nguyễn Ngọc Thuần…

Tôi nghĩ mỗi nhà văn đều khởi nguồn từ một hoặc nhiều cuốn sách. Với tôi đó là cuốn Một thiên nằm mộng của Nguyễn Ngọc Thuần. Thỉnh thoảng tôi vẫn nhớ lại những ngày còn nhỏ, ngồi rưng rưng nghe những trang viết trong trẻo và đẹp đẽ vô cùng của Nguyễn Ngọc Thuần qua phát thanh. Lúc đó tôi đã nhen nhóm một mơ ước sau này mình có thể viết được những trang văn đẹp đẽ, rung động đến như vậy. Và những trang viết của tôi sau này cũng ảnh hưởng khá nhiều từ văn phong của Nguyễn Ngọc Thuần.

Từ người nghe tôi trở thành người cộng tác, gửi bài cho Văn nghệ thiếu nhi của Đài tiếng nói Việt Nam. Tôi có bài đăng báo Quảng Nam từ năm học lớp 10. Trở thành cộng tác viên của Thiếu niên tiền phong, Mực tím, Áo trắng… Tôi học đại học chuyên ngành văn học, ra trường làm việc tại tạp chí Văn nghệ TP.HCM. Do tôi được sống, được làm việc trong môi trường chữ nghĩa, nên việc sáng tác đến với tôi cũng là điều dễ hiểu.

* Xin hỏi thật, chọn lựa sống với ngòi bút với bạn có dễ dàng không?

- Trong chuyện viết lách nhiều niềm vui nhưng cũng lắm nỗi buồn. Con đường viết lách của tôi chỉ mới vài năm, quá ngắn để có thể nói được điều gì đó bao quát, nhưng mà tôi thấy mình đã nhận được rất nhiều từ văn chương. Không chỉ là công việc để mưu sinh, tôi thực sự thấy "mình là mình" trong văn chương.

Cuộc sống đôi khi gặp nhiều điều không ưng ý, có những giai đoạn rơi vào bế tắc, nhưng văn chương lúc nào cũng như sợi dây để níu mình lại. Với văn chương, tôi không cần toan tính bất cứ điều gì.

Năm nay, tôi có một vài giải thưởng văn chương nho nhỏ. Tôi xem đó như những món quà đặc biệt đến từ quá khứ, bởi khi viết một tác phẩm, tôi chẳng biết số phận của nó sẽ như thế nào. Ví dụ như Đi bắt nỗi buồn, hoàn thành năm 2022, đến năm 2023 thì được Hội Nhà văn Việt Nam trao giải, đến năm 2025 mới được cầm cuốn sách trên tay. Với Giải thưởng Văn học Kim Đồng, bản thảo này được viết cách đây tròn một năm.

Với viết lách, thật sự chẳng nói trước được điều gì. Có những tác phẩm được giải thưởng, được nhiều người biết đến, nhưng cũng có tác phẩm viết ra và nằm im trong máy tính, dù đã tốn rất nhiều thời gian, đầu tư rất nhiều công sức, nhưng chưa có duyên đến với người đọc. Nhưng tôi tự dặn lòng là cứ viết đi, bởi tác phẩm nào cũng là hết lòng hết dạ mà viết.

* Cảm ơn chị.