Không có chuyện cấm ô tô sản xuất trước năm 2017 vào trung tâm Hà Nội và TP.HCM, nhưng lộ trình áp tiêu chuẩn khí thải với các phương tiện giao thông ở Việt Nam dự kiến tăng tốc mạnh.
Thông tin lan truyền mấy ngày qua trên mạng xã hội cho rằng Hà Nội và TP.HCM chuẩn bị cấm ô tô (động cơ đốt trong) sản xuất trước năm 2017 đã bị bác bỏ. Suy diễn thiếu chính xác này bắt nguồn từ Dự thảo lộ trình áp dụng quy chuẩn khí thải ô tô ở Việt Nam. Lộ trình áp dụng tiêu chuẩn khí thải xe ô tô lưu hành ở Việt Nam được dự kiến như sau:
- Ô tô có năm sản xuất trước năm 1999 áp dụng Mức 1 từ ngày Quyết định này có hiệu lực.
- Ô tô có năm sản xuất từ năm 1999 áp dụng Mức 2 từ ngày Quyết định này có hiệu lực.
- Ô tô có năm sản xuất từ năm 2017 áp dụng Mức 3 từ ngày 01/01/2026.
Đối với ô tô có đăng ký biển số của Hà Nội và TP.HCM có năm sản xuất từ năm 2017 áp dụng Mức 4 từ ngày 01/01/2026.
- Ô tô có năm sản xuất từ năm 2022 áp dụng Mức 4 từ ngày 01/01/2026 và Mức 5 từ ngày 01/01/2028, đăng ký biển số của Hà Nội và TP.HCM sản xuất từ 2022 áp dụng Mức 5 từ ngày 01/01/2027.
Như vậy Dự thảo chỉ nêu quy định tiêu chuẩn khí thải phải đáp ứng theo đời xe mà không đề cập tới việc cấm xe lưu hành theo năm sản xuất. Điều này có nghĩa xe sản xuất từ năm 2017 trở về trước nếu đạt tiêu chuẩn khí thải mức 4 (Euro 4) vẫn được lưu hành bình thường tại Hà Nội và TP.HCM.
Thực ra, trước đó Việt Nam đã có quy định kể từ ngày 1/1/2022, tất cả các xe ô tô mới nhập khẩu, lắp ráp hoặc sản xuất trong nước phải tuân thủ tiêu chuẩn Euro 5. Điểm đáng chú ý của Dự thảo chính là việc áp tiêu chuẩn khí thải cho phép lưu thông tùy khu vực với các mẫu xe đời cũ. Ngoài năm sản xuất, việc bảo hành, bảo dưỡng trong quá trình sử dụng cũng liên quan tới mức độ khí thải của phương tiện. Về lâu dài, các mẫu xe đời cũ không đảm bảo tiêu chuẩn áp dụng ngày càng cao sẽ dẫn bị thu hẹp khu vực hoạt động. Đây cũng là thực tế đang được áp dụng ở một số quốc gia tiên tiến, đặc biệt là châu Âu.
Tại Đông Nam Á, Singapore là quốc gia áp tiêu chuẩn khí thải hàng đầu. Từ năm 2017, các xe mới tại đảo quốc này phải tuân thủ tiêu chuẩn Euro 6. Các quốc gia Thái Lan, Indonesia, Malaysia, Philippines đều áp dụng quy định khí thải Euro 4 từ 2016, tuy nhiên lại chưa có lộ trình cụ thể để áp dụng các tiêu chuẩn khí thải cao hơn như Euro 5 hoặc 6. Như vậy với lộ trình mới, Việt Nam có thể là quốc gia thứ hai ở Đông Nam Á áp tiêu chuẩn khí thải của các phương tiện giao thông ở mức hàng đầu (Euro 5). Tuy nhiên, tiêu chuẩn khí thải của phương tiện còn liên quan tới tiêu chuẩn chất lượng nhiên liệu (xăng, diesel) cũng như chuẩn hóa chất lượng đăng kiểm.