Báo chí thể thao Việt Nam: 'Con tằm rút ruột nhả tơ…'

Kỷ niệm 100 năm ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025), nhà báo Nguyễn Lưu đã có những chia sẻ chân thành, tâm huyết để cùng nhau nhìn ngẫm về chặng đường đã qua cũng như hành trình tiếp theo của lĩnh vực báo chí thể thao nước nhà.

* Thể thao & Văn hóa: Thưa nhà báo Nguyễn Lưu, ông đã có tròn 60 năm làm nghề, những tâm tình của ông về nghiệp viết khi nhìn lại hành trình dài đã đi qua?

- Nhà báo Nguyễn Lưu: Tôi đã đi đủ muôn bề xúc cảm trên dặm dài cuộc lữ. Tốt nghiệp Đại học, tôi được phân công giảng dạy môn Toán tại Đại học Kinh tế Quốc dân, rồi sau đó chuyển vào công tác tại Đại học Tây Nguyên một thời gian. Từ những năm 90 của thế kỷ trước, trở lại Hà Nội bắt đầu dấn thân vào đời sống của một nhà báo chuyên nghiệp. Cũng từ giai đoạn này, tôi bắt đầu chính thức tham gia viết báo, cộng tác với nhiều tờ như báo Thể thao & Văn hóa và viết trên nhiều lĩnh vực.

Để từ đó, "tham chiến" đủ mọi ngóc ngách, từ kinh tế đến chính trị xã hội và nhiều hơn tất thảy là mảng văn hóa thể thao. Bản thân, đôi lúc phải "ăn trái đắng" ồn ào trên mặt báo, nhận đủ "gạch đá" của thiên hạ. Những lần ấy chỉ đem lại tự tin, tự hào với nghề.

Tôi luôn tâm niệm rằng, để làm tốt bất cứ công việc gì, đặc biệt là nghề báo thể thao, phải thật sự yêu mến và dồn toàn bộ tâm sức vào đó, không được phép tự hài lòng với chính mình. Đó là nguyên tắc sống và làm việc mà tôi luôn kiên trì theo đuổi suốt cuộc đời làm báo của mình. Tự dặn lòng đủ tin, đủ yêu và đủ khát khao để mãi cháy bỏng với nghề.

* Đọc 5 tập sách "Những nhà báo thể thao mà tôi nhớ" của ông, những người làm nghề sẽ nhận ra mình trong đó, cơ duyên nào để ông cho ra đời cuốn chân dung này?

- Cũng là làm báo như nhau nhưng anh em ở mảng thể thao lâu nay vẫn chưa được nhìn nhận xứng đáng về nghề nghiệp của mình. Thể thao không chỉ đam mê của bản thân tôi, nó còn như chất xúc tác đủ nặng để cổ vũ và hiệu triệu mạnh mẽ xã hội. Đam mê, nhiệt huyết cùng những suy nghĩ và tự đáy lòng cảm xúc cháy bỏng đó, đã nói rằng tôi phải viết. Tôi đã cố gắng đi-xem-nghe-thấy và ghi nhận cuộc sống xung quanh mình. Từ đó khắc họa đầy đủ, chăm chút về những đàn anh, các bạn đàn em hay cùng trang lứa của mình. Những đồng nghiệp mà tôi thân mật và yêu thương, gọi là bạn nghề.

Mình còn tiếc nhiều lắm, những anh em phóng viên lăn lộn trên các sân thể thao mà tuổi cao sức yếu mình chưa có nhiều dịp gặp gỡ. Tôi không quên nói lời vĩnh biệt một số nhà báo đã mãi mãi đi xa trong mấy năm vừa qua như hai bác Phan Sang, Lê Bách, các bạn Nguyễn Duy Vượng và Tài Thụy, Ngọc Trường.

Những nhà báo thể thao mà mình nhớ và yêu quý cũng đánh dấu ngày ngôi nhà tập hợp chân dung những người viết này, đã lên tới vài ba trăm gương mặt. Mình vô cùng tự hào với đội ngũ này. Hôm nay, khi lần giở ra tờ giấy phép xuất bản tập I, lại càng thương nhớ. Thương nhớ những người đã đi xa và ngóng đợi những thanh âm hào sảng của những ai ở lại và đội ngũ các bạn trẻ tuổi kế cận.

* Gần đây trước tác động từ kinh tế hay cả biến chuyển nhanh chóng về thị hiếu đọc-xem-nghe-nhìn đã ảnh hưởng phần nào đó đến báo chỉ thể thao. Với thực trạng như thế, ông có thể phác họa bức tranh chung của báo chí thể thao hiện nay?

- Trò chuyện trong dịp 21/6 như thế này sẽ giúp chúng ta nhìn lại thành quả đã có cũng như sẽ thấy nhiều trăn trở với thực trạng báo chí thể thao hiện nay. Báo chí thể thao đang đối mặt với những thách thức không hề nhỏ trong giai đoạn hiện nay. Đó là thực trạng đang đặt ra, cần những giải pháp để tồn tại, tìm kiếm và tận dụng cơ hội phát triển. Vấn đề này được nhìn nhận trên khía cạnh đổi mới cả tư duy lẫn phương thức hoạt động trong bối cảnh mới của lĩnh vực báo chí thể thao nước nhà.

Thực tế cho thấy đã đến lúc cần gióng lên hồi chuông báo động để kịp thời căn chỉnh nhằm thích ứng và phát triển cho giai đoạn tiếp theo. Cái dễ nhận thấy đầu tiên chính là sự lép vế của báo giấy. Nó đồng nghĩa với thất bại của báo chí truyền thống, mức độ nào là của văn hoá đọc, ngẫm cũng đáng buồn.

Báo mạng là xu thế tất yếu nhưng cũng đặt vấn đề ở khía cạnh ngược lại khi sự lấn lướt các trang mạng đã làm ảnh hưởng ít nhiều đến báo chí thể thao truyền thống. Còn chưa kể đến việc các xu hướng "Livestream" thể thao trên trang cá nhân quá nhiều tạo ra sự hỗn loạn về thông tin thể thao. Trước đây người ta vẫn nhắc đến 3 "binh chủng": báo viết-báo nói-báo hình. Nay mọi thứ có phần nhạt nhoà và báo mạng lên ngôi theo kiểu mạnh ai nấy làm. Từ đó dấu hiệu "đồng phục" trong cách đưa tin về thể thao là có thật, thiếu những trang viết có cá tính, bản sắc riêng biệt.

Thực trạng này là đáng buồn, sự dễ dãi và yếu tố tự phát ít nhiều làm bạn đọc vơi đi sự mặn mà với báo chí thể thao.

* Cũng chính từ xu thế khó cưỡng lại đó, đòi hỏi những người làm báo thể thao phải thích ứng với xu thế và thời cuộc, phải không thưa ông?

- Đúng như vậy, mọi khía cạnh về báo chí thể thao đang đứng trước những thách thức không hề nhỏ trong bối cảnh này. Rõ ràng các phương tiện truyền thông (nhất là truyền thông truyền thống) đang đối mặt nhiều khó khăn. Ở đó, đòi hỏi những người làm báo, trước hết phải có được sự thích ứng với thời cuộc. Quan trọng không kém là những linh hoạt, nhạy bén để đón nhận, phân tích và xử lý thông tin, dữ liệu một cách nhanh chóng, chính xác nhất. Đồng thời cần có kỹ năng chắt lọc thông tin dưới các góc độ tiếp cận khác nhau nhằm đáp ứng sự quan tâm cũng hài lòng được thị hiếu chuẩn mực của quý độc giả.

Đấy được coi như góc nhìn đa chiều tổng quát, còn trên thực tế cuộc sống gần đây, hẳn nhiên có nhiều thách thức trong cả việc tiếp cận độc giả hay thu hút quảng cáo. Người đọc, người xem bây giờ có thể qua mạng xã hội và YouTube để xem trực tiếp và Highlight các trận đấu, giải đấu nên thái độ thờ ơ với báo chí truyền thống ngày càng rõ hơn.

Trong cái khó ló cái khôn, anh em làm báo thể thao nước nhà đã có sự chuyển đổi rất nhanh. Bây giờ với hầu hết các ấn phẩm báo thì báo trực tuyến được đầu tư sâu về chuyên môn, mạnh về công nghệ. Thông tin nóng hổi, đa chiều, bên cạnh đó không ít đơn vị cũng tìm cách phát triển truyền hình Online một cách khá bài bản. Nhiều chương trình ở các đài truyền hình lâu năm còn phải đi sau và lấy lại ý tưởng cũng như hình ảnh của báo chí trực tuyến để khai thác, sử dụng.

Cho nên, khi chuyển sang phương thức làm báo trong giai đoạn mới, người làm báo thể thao trong cần phải hết sức linh hoạt, có khả năng thích nghi cao, giỏi công nghệ mới đáp ứng cũng như tồn tại được. Cách mạng công nghệ số đòi hỏi các phóng viên, nhà báo, các chuyên gia trong lĩnh vực truyền thông phải có các kỹ năng tổng hợp (biết viết, quay phim, chụp ảnh hay cả đồ họa, dựng hình và lập trình) để phục vụ công việc của mình.

* Xin cảm ơn ông về cuộc trò chuyện!